Het energieneutraal maken van bestaande woningen is nu nog een kostbare zaak, maar naarmate meer wijken van het aardgas af gaan, worden technieken beter en goedkoper. Dat meldt energie-expert Annelies Huygen van TNO.
Het aardgasvrij maken van ons land is een eerste rigoureuze stap in de transitie naar een volledig duurzame energievoorziening in 2050. Nieuwbouw krijgt al geen gasaansluiting meer. Om bestaande wijken te laten overstappen op een andere energiebron, moeten inwoners, gemeenten en bedrijven op een nieuwe manier de handen ineenslaan. Gemeenten vervullen een centrale rol als aanjager en regisseur. Zij moeten nauw samenwerken met hun inwoners, bedrijven en andere betrokkenen, waarbij de keuzevrijheid van de consument voorop staat. In de paper ‘Lekker warm, zonder aardgas’ doet TNO hiervoor suggesties.
“Burgers nauw bij alles betrekken, is cruciaal”, zegt energie-expert Annelies Huygen van TNO. “Er is al veel weerstand in de samenleving. Mensen hebben het idee dat het ze wordt opgedrongen, dat het hen veel geld gaat kosten. Dat kan allemaal veel beter; bewoners goed informeren en uitzicht bieden op betaalbare oplossingen. En die komen er.”
Gemeenten moeten het ‘gij zult’ loslaten
Nederland is lang verwend geweest met aardgas uit eigen bodem. En decennia lang was de energievoorziening in handen van lokale of provinciale overheden. Die bepaalden alles van bovenaf. Als afnemer had je geen keuze. Iets vergelijkbaars dreigt als gemeenten zouden opleggen welke alternatieven burgers moeten nemen voor aardgas. “Gemeenten moeten het ‘gij zult’ loslaten”, vindt Huygen. “Ze doen er goed aan burgers juist te ondersteunen en te stimuleren zelf initiatieven te nemen.”
“Burgers die initiatief tonen en hun wijk aardgasvrij maken, besparen de gemeente veel werk. Zij verdienen alle ruimte en ondersteuning”
Succesfactor in energietransitie
“In landen om ons heen zijn lokale gemeenschappen vaak eigenaar van warmtevoorzieningen en dat pakt goed uit”, vervolgt Huygen. “Omdat aardgas in ons land altijd vanzelfsprekend was, is hier weinig ervaring met burgerinitiatieven. Daar moeten we de komende jaren mee experimenteren, om na te gaan of dit voor ons land ook een goede oplossing is. Draagvlak creëren en het enthousiasmeren van burgers zijn misschien wel de belangrijkste succesfactoren in de energietransitie.”
Comfortabel overstappen
Gemeenten kunnen volgens Huygen een centrale rol vervullen bij het aanjagen van de overstap op hun grondgebied. Dat kan door het verbinden van burgers en bedrijven, kennis te verzamelen en te verspreiden, bijeenkomsten te houden voor bewoners, gratis energiescans te verzorgen en subsidies te verlenen. Er zijn pilots en leertrajecten nodig om hier ervaring mee op te doen. Inwoners moeten voldoende keuzemogelijkheden krijgen om snel en comfortabel over te kunnen stappen op aardgasvrij verwarmen.
“Er ontstaan nieuwe concepten en businessmodellen om hele straten in één keer te renoveren. Dat is veel goedkoper dan individuele oplossingen”
Pioniers de ruimte geven
Het ondersteunen van voorlopers in de gemeente kan de transitie versnellen. Energiecollectieven die gezamenlijk verduurzamen, kunnen bijvoorbeeld kiezen voor kleinschalige warmtenetten in combinatie met centrale seizoensopslag van warmte, slimme inzet van collectieve warmtepompen en aansluiting op goedkope bronnen van duurzame warmte. “Burgers die initiatief tonen en hun wijk aardgasvrij maken, besparen de gemeente veel werk. Zij verdienen alle ruimte en ondersteuning. Internationaal blijkt dat steden die actief samenwerken met bedrijven en bewoners, het meest duurzaam zijn”, zegt Huygen.
Burgers betrekken
Uiterlijk in 2021 moeten gemeenten plannen klaar hebben voor warmtevoorziening in hun wijken. Daarbij geven zij aan welke alternatieve bronnen er zijn, zoals geothermie, restwarmte van bedrijven, zonnecollectoren, warmte of koude uit oppervlakte- of afvalwater, warmte-koudeopslag en nog veel meer. Daarbij brengen zij ook in kaart waar en hoe groot de warmtevraag is. De gemeente moet de burgers intensief betrekken bij het onderzoeken van de alternatieven.
Straten in één keer renoveren
Wie gaat dat alles betalen? De bedragen die rondgaan om bestaande woningen energieneutraal te krijgen, liegen er niet om. Toch denkt Huygen dat de kosten op termijn meevallen. “Naarmate meer wijken van het aardgas afgaan, worden de technieken beter en goedkoper. Dat hebben we ook gezien bij zonnepanelen, batterijen en windenergie. Verder ontstaan er allerlei nieuwe concepten en businessmodellen om hele straten in één keer te renoveren. Dat is veel goedkoper dan individuele oplossingen. Als we op industriële schaal gaan renoveren, zullen de kosten daarvan fors dalen. De investeringen in deze innovaties zijn dan veel sneller terug te verdienen. Een besparing van duizend euro per woning levert voor heel Nederland zo’n zes miljard euro op. Maar wij denken dat dit een veelvoud kan worden.”
“De nieuwe concepten bevorderen innovaties, werkgelegenheid en zelfs een potentieel exportproduct. We hebben het over een markt van naar schatting tweehonderd miljard euro”
Potentieel exportproduct
“Er zijn zogeheten integrale concepten nodig, zoals all-inpakketten: maatregelen aan de woning, plaatsing van installaties, vloerverwarming, een elektrisch fornuis en meer. Zo zien consumenten in één aanbod waar ze aan toe zijn. Het mes snijdt aan twee kanten: consumenten zullen eerder geneigd zijn over te stappen, en de nieuwe concepten bevorderen innovaties, nieuwe bedrijvigheid, werkgelegenheid en zelfs een potentieel exportproduct. We hebben het over een voor bedrijven aantrekkelijke markt van naar schatting tweehonderd miljard euro.”
Rapport
Stapsgewijs overschakelen van aardgas op andere energiebronnen lukt alleen als consument, bouwbedrijven, installateurs, de energiesector, gemeenten en rijksoverheid anders gaan samenwerken.
Voor meer informatie inzake verduurzamen van de woning kunt u contact opnemen met De Woonweter Rijssen-Holten. 06-50614603 of [email protected]
